سیدعباس عراقچی در ادامه سفر‌های منطقه‌ای خود، به عمان نیز رفت. سفر وزیر امور خارجه به عمان در شرایط فعلی منطقه، دارای چند بُعد مهم در حوزه سیاست خارجی ایران و نقش‌آفرینی در مهار بحران جاری در خاورمیانه است. عمان میانجی و رابط سنتی ایران و آمریکا طی 45 سال پس از انقلاب بوده و آخرین تحولات منطقه نشان می‌دهد که احتمالا عراقچی در این سفر حامل پیام‌هایی در خصوص بحران جاری بوده است.
ایران نگران شعله‌ور شدن آتش یک جنگ منطقه‌ایست. اما مرور اقدامات و اظهارات مقام عالی کشور نشان می‌دهد که نگرانی ایران به خاطر ترس از جنگ نیست. بلکه این نگاه به تلاش برای جلوگیری از ویرانی، ادامه قتل عام غیرنظامیان و دامنه‌دار شدن بحران برمی‌گردد. ایران دو عملیات موشکی و ترکیبی در 6 ماه گذشته علیه اسرائیل انجام داد و وزیر امور خارجه کشورمان نیز به طور فعال دیپلماسی برای پایان دادن به این درگیری را پیگیری می‌کند. پس از اعلام رسمی موافقت مقامات آمریکایی با عملیاتی شدن سامانه پدافندی تاد در اسرائیل برای مقابله با موشک‌های بالستیک، انتظار‌ها نسبت به افزایش تنش در منطقه بالا رفته است. چرا که برخی رسانه‌های عبری پس از شنیده شدن زمزمه‌های بررسی ارسال سامانه تاد به اسرائیل، تحلیل‌هایی بر این اساس ارائه دادند که تل‌آویو پاسخ خود به حمله موشکی ایران را به پس از عملیاتی شدن این سامانه موکول کرده است. با توجه به این که 100 سرباز آمریکایی همراه با این سامانه به اسرائیل خواهند آمد و یادآوری این نکته که ایران به طور رسمی اعلام کرد به پاسخ اسرائیل واکنشی سخت‌تر نشان خواهد داد، دیپلماسی در عمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. عراقچی پس از انجام ملاقات و رایزنی‌ها در بغداد، به مسقط سفر کرد.
موضع صریح عراقچی
وزیر امور خارجه پس از مطرح شدن ارسال سامانه تاد به اسرائیل، در توئیتر (به زبان انگلیسی) نوشت: «آمریکا در حال ارسال بی‌سابقه تسلیحات به اسرائیل است. این کشور اکنون جان نیرو‌های خود را با اعزام آنها برای هدایت سیستم‌های موشکی آمریکایی در اسرائیل در معرض خطر می‌دهد. در حالی که ما در روز‌های اخیر تلاش‌های بسیاری برای مهار یک جنگ تمام‌عیار در منطقه کرده‌ایم، به‌وضوح می‌گویم که در دفاع از مردم و منافع خود هیچ خط قرمزی نخواهیم داشت.» این توئیت پیش از سفر به عمان زده شد. عراقچی بامداد امروز دوشنبه وارد فرودگاه مسقط شد.
دیپلماسی در کنار آمادگی برای بحران
خبرگزاری رسمی عمان در بخشی از گزارشی که از دیدار دوجانبه عراقچی و سید بدر البوسعیدی وزیر خارجه این کشور منتشر کرد، به نقل از رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان نوشت: «منطقه در حال تجربه وضعیت هشدار است و ممکن است در آستانه درگیری‌های گسترده قرار گیرد، به ویژه با توجه به شرایط پرتنشی که در حال حاضر شاهد آن است. ایران برای هر سناریویی آمادگی کامل دارد. دیپلماسی تنها راه پیشگیری از بحران‌های بزرگ در منطقه و پرهیز از تشدید تنش‌ها و جنگ‌ها است.»
نکته مهم دیگر در سفر عراقچی به عمان، اعلام توقف روند مسقط است. روند مسقط نامی است که به گفتگو‌های غیرمستقیم – و بر اساس برخی گزارش‌ها مستقیم – و تبادل پیام میان ایران و آمریکا از طریق عمان اطلاق می‌شود. عراقچی گفت: «روند مسقط و تماس غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در حال حاضر به دلیل شرایط خاص منطقه متوقف است و در حال حاضر زمینه‌ای برای این گفتگو‌ها نمی‌بینیم تا زمانی که بتوانیم بحران جاری را پشت سر بگذاریم و آن موقع تصمیم خواهیم گرفت.»
این اظهارنظر وزیر امور خارجه، مهر تائیدی بر مواضع پیشین و تحلیل‌هایی حول این محور است که در حال حاضر مساله ایران و غرب به منازعه منطقه شام گره خورده است. با توجه به شرایط منطقه، قطع تماس میان ایران و آمریکا، وضعیت را پیچیده‌تر خواهد کرد، اما به وجود آمدن این شرایط نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها قصدی برای متوقف کردن اسرائیل ندارند.
همراهی آمریکا و اسرائیل
حمایت 100 درصدی ایالات متحده از اسرائیل، پیش از این مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. آمریکا در این جنگ به دلایل مختلف، فشاری به اسرائیل وارد نکرد. دولتی که اگر اتفاقی در کشوری غیرهمسو با واشنگتن بیافتد، سیاست فشار را به کار می‌گیرد، در برابر هدف قرار دادن خبرنگاران، بیمارستان‌ها، کشتار غیرنظامیان و زخمی کردن نیرو‌های سازمان ملل در مرز اسرائیل و لبنان اقدامی انجام نداد. این به معنای نبود اختلاف نظر میان اسرائیل و آمریکا نیست. آمریکا در ظاهر خواستار یک جنگ گسترده و همه‌جانبه منطقه‌ای نیست، اما در عمل، از سیاست احیای کمربند امنیتی اسرائیل حمایت می‌کند. چون تعهد ذاتی نسبت به امنیت اسرائیل دارد. به زعم کارشناسان، اختلاف میان این دو کشور بیشتر بر سر روش‌هاست.
آمریکا در حال حاضر قرار است سامانه تاد را در اسرائیل مستقر کند. سامانه پدافندی تاد، همیشه به همراه اپراتور‌ها و نیرو‌های آمریکایی به ماموریت فرستاده می‌شود. اگر گمانه‌زنی رسانه‌های عبری درباره این که اسرائیل پاسخ به حمله ایران را موکول به تقویت سیستم پدافندی کرده صحیح باشد، بنابراین برخورد رفت و برگشتی میان اسرائیل و ایران شکل می‌گیرد. اما در این نوبت، نیرو‌های آمریکایی هم به گفته وزیر امور خارجه در معرض خطر هستند.
بخش دیگر همراهی آمریکا با اسرائیل مربوط به اخباری از مشارکت این کشور در ترور‌های رهبران مقاومت است. تحلیلگران بر این باورند که اسرائیل از دروازه‌ای که بعد از هفت اکتبر گشوده شد، تا حد امکان برای تضعیف جریان مقاومت از درون و از بین بردن زیرساخت‌ها و ساختار رهبری آنها استفاده می‌کند. به تازگی چنین خبری به نقل از روزنامه الاخبار – نزدیک به حزب‌الله منتشر شده است: «یکی از اعضای ارشد حزب الله به نام وفیق صفا (شوهر خواهر شهید سید حسن نصرالله) اخیراً با مقامات ایالات متحده تماس گرفت و مدت کوتاهی بعد به سختی از یک سوء قصد توسط ارتش اسرائیل نجات یافت. در نتیجه، سوء ظن حزب‌الله مبنی بر کمک اطلاعاتی آمریکا به اسرائیل افزایش یافته و حزب الله معتقد است سیا به اسرائیل کمک می‌کند.»
خبرگزاری تسنیم نیز امروز گزارش داد که بر اساس ادعای همین روزنامه، 10 اکتبر (چهار روز قبل) 15 افسر سیا وارد بیروت و در سفارت آمریکا مستقر شدند.
هشدار ایران
کنار هم قرار دادن تکه‌های مختلف پازل نشان می‌دهد که با گسترش جنگ به سمت لبنان، افزایش کشتار غیرنظامیان، تقویت پدافند هوایی اسرائیل و احتمال پاسخ تل‌آویو به حمله موشکی ایران، منطقه را در آستانه بحران قرار داده است. وضعیتی که به خصوص با توجه به ورود سامانه تاد، به گفته تحلیلگران سیاسی و نظامی چینی به نشریه گلوبال تایمز، توازن در منطقه را بیش از پیش تغییر می‌دهد. وضعیتی که این تحلیلگران از آن به عنوان «بازی خطرناک» یاد کردند.
ایران به حمله احتمالی اسرائیل پاسخ خواهد داد. این موضع بار‌ها از سوی مقامات سیاسی، نظامی و دیپلماتیک کشور تکرار شده است. حمله دوم ایران به اسرائیل در 1 اکتبر نیز متفاوت از عملیات وعده صادق بود که جنبه تبلیغاتی آن – از لحاظ عدم استفاده از عنصر غافلگیری – برجسته‌تر بود. ایران از موشک‌های هایپرسونیک فتاح در آن عملیاتِ محدود استفاده کرد. با توجه به این که ایران توانایی پاسخ گسترده‌تر به اسرائیل را دارد، می‌توان این گزینه را مد نظر قرار داد که ایران از طریق عمان پیام هشداری به آمریکا ارسال کرده که اگر اسرائیل دست به اقدام نظامی علیه ایران بزند و به تهدید خود مبنی بر هدف قرار دادن زیرساخت‌ها عمل کند، جنگ گسترده‌ای آغاز خواهد شد که به نفع هیچ طرفی نیست. بخش دیگر نیز قسمت اعلام شده پیام است که موضع جمهوری اسلامی درباره پایان جنگ از مسیر دیپلماسی را مشخص می‌کند.
