شرایط سخت اقتصادی امان مردم را بریده است. اینکه ایرانیان انسان‌های منعطفی هستند و می‌توانند در سخت‌ترین شرایط زندگی‌شان را مدیریت کرده و آبرومندانه زندگی کنند حکایت مفصلی است که در یک بحث کارشناسانه باید به آن پرداخت. اما اینکه در این شرایط اقتصادی مسوولی بخواهد شرایط سخت و هزینه‌های بالا را پایین جلوه دهد یا اصلا نسبت‌به آن آگاهی لازم نداشته باشد جای تاسف دارد. بخش‌هایی از صحبت‌های «داریوش ابوحمزه» (معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) در برنامه «تهران20» در روزهای اخیر خبرساز شد و البته در فضای مجازی دست‌به‌دست. او درباره میانگین خط فقر می‌گوید: «میانگین خط فقر در کشور برای خانواده چهارنفره حدود چهارمیلیون تومان و برای شهر تهران کمی بیشتر نزدیک پنج‌میلیون تومان است.» دلاوری، مجری برنامه که از این رقم تعجب کرده و فکر می‌کند معاون وزیر اشتباه کرده است، می‌گوید: «یعنی با پنج‌میلیون تومان یک خانواده چهارنفری می‌تونه هزینه مسکن، خورد و خوراک، پوشاک، تحصیل، رفت و آمد و... را پرداخت کنه؟!» این موضوع باعث واکنش مردم در فضای مجازی، رسانه‌ای و مردم جامعه شده است. این در حالی است که داده‌های مرکز آمار ایران از میزان هزینه‌های زندگی نشان می‌دهد که کف هزینه زندگی در کلان‌شهری چون تهران برای هر خانوار حدود 10میلیون تومان در ماه است؛ این آمار کف هزینه زندگی در ارزان‌ترین استان کشور یعنی سیستان‌وبلوچستان را حدود 6-5میلیون تومان و به‌طور متوسط در سطح کشور بیش از هشت‌میلیون تومان نشان می‌دهد. اما سوال اینجاست که واقعا یک خانواده چهارنفری چقدر در طول ماه هزینه می‌کند؟

کاربران در فضای مجازی و رسانه‌ای به اظهارات آقای معاون واکنش نشان دادند. کاربری نوشت: «مسوولان برای این کار نمی‌کنند چون با جامعه فاصله دارند. آنان در دفترهای‌شان می‌نشینند و چه خبر از درد مردم دارند؟!» کاربری نوشت: «احتمالا آقای معاون وزیر خودشون خرید نمی‌کنن و نمی‌دونن یه خانواده چهارنفره در ماه اگه همه وعده‌هاشون رو هم نون و پنیر بخورن باید بیش از سه‌میلیون تومان هزینه پرداخت کنن.» کاربری هم نوشت: «می‌خواین خط فقر رو بکشید پایین، لطفا به شعور مردم توهین نکنید!» کاربر دیگری هم نوشت: «متاسفانه تورم به‌حدی بالاست که حداقل حقوق، کفاف زندگی رو نمی‌ده و بسیاری مجبورند برای تامین مخارج زندگی دو یا چندجا کار کنند.»
 
امان از تورم
براساس پژوهش‌های انتشاریافته ازسوی مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه‌ای اسفندماه سال گذشته 48?7درصد بوده است؛ یعنی خانوارها 48?7درصد بیشتر از اسفند98 برای کالاها و خدمات یکسان هزینه کرده‌اند درصورتی‌که درآمد بسیاری از خانوارها جوابگوی این تورم نبوده و فشار اقتصادی زیادی را متحمل شدند که نمایانگر گستره فقر در جامعه است. هزینه‌ها درحالی به چنین سطحی رسیده است که سطح دستمزدها به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز خانوارها نیست و در سطوح پایینی قرار دارد؛ البته هرچه هم می‌گذرد وضعیت معیشتی مردم، دشوارتر از سال گذشته می‌شود چون درآمدها همچنان ثابت است و مخارج افزایش می‌یابد. در سال‌های اخیر، علاوه‌بر اینکه با بازگشت تحریم‌ها روبه‌رو بوده‌ایم، از سویی با رشد لجام‌گسیخته نرخ تورم و ازطرفی نیز کرونا، عاملی برای رکود بیشتر شده است که جمع همه این عوامل معنایی جز سقوط بخش بیشتری از جامعه به زیرخط فقر ندارد. فقری که همان‌گونه‌که اشاره شد ناشی از عوامل متعدد چون رشد نرخ تورم، افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها در بازار، بیکاری، عملکرد ضعیف مسوولان در مدیریت اقتصاد به همراه کاهش درآمدهای ارزی کشور است و چنین عواملی باعث شده تا سفره قشر ضعیف و کم‌درآمد جامعه روزبه‌روز کوچک‌تر شود.
 
مردم صبورانه و با قناعت زندگی می‌کنند
 مردم جامعه در حالی شرایط سخت را تحمل می‌کنند که چشم امیدشان به دولت سیزدهم است. «همایون سعادتی» که کارمند یک شرکت خصوصی است به خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: «ماهانه پنج‌میلیون تومان حقوق می‌گیرم. تازه هم ازدواج کرده‌ام. یک خانه 40متری ماهانه 2میلیون اجاره کرده‌ام در محله فلاح که قدیمی‌ساز است. 

100میلیون تومان پیش داده‌ام که نیمی از آن را وام گرفته‌ام، یک‌میلیون و 500هزار تومان قسط با سود 18درصد می‌دهم. وام ازدواج را پدرم می‌دهد. برای رفت‌وآمد به شرکت ماهانه 600هزار تومان هزینه می‌کنم. شارژ ساختمان، هزینه برق و گاز و ... من می‌مانم با 500هزار تومان. با این 500هزار تومان چی بخرم که من و همسرم در طول هفته و ماه بتوانیم بخوریم یا بپوشیم؟ مجبورم غروب تا شب با ماشین پدرم کار کنم که چیزی درنمی‌آید.» او می‌افزاید: «اینکه دولت تشویق می‌کند ازدواج کنید، من انجام دادم. کار هم می‌کنم ولی نمی‌توانم زندگی خودم و همسرم را بچرخانم. اصلا در طول ماه همسرم را نمی‌توانم ببینم چون همه‌اش سرکارم. هیچ مشکلی ندارم ولی گاهی به یکدیگر می‌گوییم کاش ازدواج نمی‌کردیم. اینکه قیمت‌ها یک‌دفعه اوج می‌گیرد دست من نیست.» اغلب افراد جامعه وضعیت وخیمی در معیشت دارند. «مصطفی حیدری» در واکنش به حرف‌های معاون وزیر می‌گوید: «گویی آقای معاون در کشور دیگری زندگی می‌کند بارها خود مسوولان اعلام کرده‌اند حقوق 10میلیون تومان خط فقر است. متاسفانه کار به جایی رسیده است که مسوولان مردم را دست می‌اندازند. این درست نیست. ما صبورانه زندگی می‌کنیم و با قناعت ماه را می‌گذرانیم. باید کسی کاری کند.»
 
کارگرانی که دخل و خرج‌شان نمی‌خواند
وضعیت معیشت قشر کارگر بسیار ناگوار است. «مسعود نقی‌پور» یک کارگر است که به خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: «دو فرزند دارم و ماهانه حدود 6میلیون تومان حقوق می‌گیرم. در طول ماه دعا می‌کنم یکی از فرزندانم مریض نشود یا اتفاقی رخ ندهد، مثلا وسیله خراب نشود یا مهمانی خانه‌مان نیاید وگرنه زندگی‌مان دچار چالش می‌شود. البته مهمان حبیب خداست و برکتش را هم می‌آورد ولی زندگی بسیار سخت است. یک نفر باید به درد ما فکر و چاره کند. از صبح یکجا کار می‌کنم و غروب به خانه می‌آیم و وقتی به خانه می‌رسم دیگر جانی برای انجام کار دیگری ندارم.» «اصغر رهنما»، نماینده کارگری در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو» می‌گوید: «کارگران نیازمند حمایت هستند. بیشتر آنان در هفته ابتدایی ماه تمام حقوق خود را بابت هزینه‌های اجاره‌خانه و مخارج مختلف پرداخت می‌کنند و سه هفته بعد به‌سختی سپری می‌شود. در شرایطی قرار گرفته‌ایم که قیمت‌های اجناس هر ماه تفاوت فاحشی با ماه قبل و حتی هفته قبل دارد اما تعیین دستمزد کارگران براساس نرخ سبد معیشت است؛ قابل تامل است زمانی که نمی‌توان نرخ کالاها در یک ماه آینده را پیش‌بینی کرد پس چگونه وضعیت 12ماه پیش‌رو پیش‌بینی می‌شود و دستمزدها تعیین می‌شود؟ بنابراین بهتر است به جای درنظرگرفتن سبد معیشت، خط فقر برای تعیین دستمزدها در نظر گرفته شود. چگونه کارگری که دستمزد کمتر از چهارمیلیون تومان در ماه دریافت می‌کند می‌تواند در برابر خط فقری که 9میلیون اعلام می‌شود دوام آورد؟ با توجه به اینکه بانک مرکزی نرخ تورم را 41درصد اعلام کرده است آیا چنین مبلغی می‌تواند در برابر تورم 41درصدی خود را نشان دهد؟

به گفته این فعال کارگری، قطعا دستمزد کارگران با دخل‌و خرج‌شان، همخوان نیست و لازم است راهکارهایی واقعی برای حل این مشکل ارائه و اجرا شود؛ اینچنین که قدرت خرید این افراد بالاتر رود و قیمت‌ها کنترل شود و چندین مرتبه اجازه افزایش نرخ کالاهای اساسی در یک سال صادر نشود، مگر در طول سال چندبار دستمزد کارگر افزایش می‌یابد که به‌دفعات قیمت کالاها بالا می‌رود؟ نباید به‌کرات مجوز افزایش قیمت‌ها در طول سال صادر شود یا شورای عالی کار ازسوی دولت مجوزی دریافت کند که در زمان‌های بحران، دستمزدها هم همراه با گران شدن اجناس افزایش یابد، در غیر این صورت، تورم همچنان افزایش می‌یابد و خط فقر بالاتر می‌رود و روزبه‌روز تعداد بیشتری به زیر خط فقر خواهند رفت.

پنل پیامک ویژه سمینارها و همایش ها

اگر آقایان اصولگرا به ویژه نواصولگرایان با دقت و حسن‌ظن این یادداشت را بخوانند، زیان نخواهند کرد. هدف از این یادداشت مچ‌گیری و حمله نیست، بلکه طرح این مساله است که نواصولگرایان در چه فضایی تنفس می‌کنند و تصمیماتی می‌گیرند که فاقد حداقل نشانه‌ای از همدلی و همراهی با مردم و دردهای آنان است؟ این فضا چگونه و از کجا آمده که ذهنیت و رفتار آنان را به کلی پوشش داده است؟ برای این می‌کوشم که مقایسه‌ای کنم میان رفتار مرحوم دکتر مجتهدی رییس دبیرستان البرز و مهدی چمران رییس شورای شهر تهران.  

مصطفی چمران فرزند مهاجری ساوه‌ای است که در محله سرپولک در جنوب تهران متولد می‌شود. او با استعداد بود و درسخوان، در اواسط دهه 20 سیکل اول را در دارالفنون گذراند. مدیریت دبیرستان احساس می‌کند که خوب است او به البرز برود که بهترین دبیرستان آن زمان تهران بود ولی شهریه می‌گرفت. او را به دکتر مجتهدی معرفی می‌کنند. مجتهدی ابتدا چند سوال از او می‌پرسد، سپس برگه‌ای را مقابلش می‌گذارد تا پاسخ دهد. هنوز پاسخ‌ها کامل نشده به مصطفی می‌گوید: پاشو پسر جان تو قبولی و شهریه هم لازم نیست بدهی. چنین شد که چمران در رشته مهندسی برق دانشکده فنی دانشگاه تهران درس خواند و در نهایت در دانشگاه کالیفرنیای امریکا دکترا گرفت و رفت لبنان برای دفاع از شیعیان آنجا. آمد ایران و رفت و جنگ و تمام. شهید شد. ظاهرا برادر کوچک‌ترش هم مهدی از لطف دکتر مجتهدی و نعمت دبیرستان البرز بهره‌مند شده و رفت دانشگاه تهران و دکترا گرفت و بعدها چند دوره در کسوت نواصولگرایی، رییس شورای شهر پایتخت شد و اکنون هم هست. همه کسانی که به نحو خوبی از خیرخواهی میهن‌دوستانی افرادی چون مرحوم مجتهدی بهره‌مند شده‌اند، اکنون باید زکات آن محبت‌ها را بدهند و با جبران آنها در خدمت مردم خود درآیند. البته حرف زدن و سخنرانی کردن و شعر گفتن یک مساله است، ولی داشتن احساس نسبت به فقر و نداری مردم و عمل کردن برای کمک به آنان بحث دیگری است. حتی اگر نتوانیم کاری کنیم، احساس همدردی کمترین کاری است که می‌توان کرد.  یک خانم روزنامه‌نگار چند شب را بی‌خوابی می‌کشد تا گزارشی «اتوبوس‌خوابی» عده‌ای از شهروندان را به تصویر کشد. اتوبوس‌هایی که در طول شب چند بار باید آنها را عوض کرد تا قدری خوابید. در این میان تصویر یک کودک خوابیده روی صندلی در کنار یک خانم بیش از هر چیز دیگری بازتاب داشت. در برابر این گزارش چه واکنشی باید نشان داد؟ اگر فقط به اندازه سر سوزنی از احساس انسان‌دوستی و میهن‌دوستی دکتر مجتهدی وجود داشت، باید یا خودشان یا یک گروه را مسوول می‌کردند که یک شب را بی‌خوابی بکشند و سوار آن اتوبوس‌ها شوند تا ببینند که این مردم چرا و چگونه در اتوبوس می‌خوابند؟ آن زن می‌تواند خواهر و دختر ما باشد و آن کودک نیز فرزند یا نوه ما یا بالقوه یک چمران آینده باشد که در رختخواب گرم و نرم خوابیده‌اند. 

ولی رییس شورای شهر چه کرد؟ دستور داد صورت مساله پاک شود. یعنی به قول خودشان بساط اتوبوس‌خوابی برچیده شود. مساله از طریق پاک کردن صورت مساله حل شد!! حتی از یک اظهار همدردی و ناراحتی خشک و خالی نیز دریغ کردند.

  این اتفاق همزمان شد با درخواست عمومی جهت استفاده از مساجد برای خوابیدن افراد بی‌سرپناه. مساجدی که از انواع امتیازات عمومی مثل پول آب و برق و گاز و... بهره می‌برند و باید در خدمت مردم باشند. ولی به صراحت چنین درخواستی را رد می‌کنند که مگر مسجد جای خواب است؟! مساجدی که به‌طور نسبی بیش از همیشه از نمازگزار خالی شده را حداقل با خواب بی‌سرپناهان پر کنید. 

مساجدی که همیشه گرم هستند. چه خدمتی بالاتر از این به مردمی که به دلیل سیاست‌های چند دهه اخیر دچار این وضع شده‌اند؟ جالب است که یک آقای روحانی در زمستان برزیل و با افتخار توییتی با عکس زد که مسجد ساخت ایران در سائوپائولو که هوا به 4 درجه زیر صفر رسیده به مکان گرم برای کارتن‌خواب‌ها تبدیل شده است. این یک بام و دو هوا علیه شهروندان ایرانی و دیگر کشورها ریشه در بی‌تفاوتی عجیبی دارد که ناشی از وجود فضای عمومی حاکم بر نواصولگرایان است و جز چسبیدن به قدرت آن هم در کوتاه‌مدت به هیچ چیز دیگری توجه ندارند. آیا نمی‌شد که چندتا از صدها آپارتمان و ملک مسکونی گران‌قیمت که از طرف شهردار اصولگرایان با شرایط ویژه به این و آن داده شد را برای خدمت‌رسانی به مردم اختصاص می‌دادند؟ این حد از بی‌تفاوتی درباره فساد و فقر و تبعیض در کنار این همه شعارهای اسلامی و عدالت‌خواهانه، واقعا نوبر است و بازتابی از عمق تناقضات در این مجموعه است. هنگامی که می‌بینیم از مدیران و خدمتگزارانی مثل مجتهدی به مدیران امروزی رسیده‌ایم که برحسب وظیفه خود باید به مردم خدمت کنند و نمی‌کنند، بسیار متأسف باید شد.

پنل پیامک ویژه شرکت آب و فاضلاب

قطار مذاکرات هسته‌ای پس از توقفی کوتاه دوباره در روزهای آینده در وین به حرکت درخواهد آمد، با وجود کارشکنی برخی از طرف‌های اروپایی حاضر در مذاکرات1+4 ارزیابی بسیاری از کارشناسان از مثبت بودن روند مذاکرات حکایت می‌کند. با این حال هنوز نمی‌توان با قطعیت از دستیابی به توافق سخن گفت. در همین راستا میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه در توییتی نوشت: مذاکرات وین درخصوص برجام در عرض سه روز از سرگرفته خواهد شد. طی دور اخیر، مذاکره‌کنندگان بنا را برای حصول پیشرفت فوری چیدند. ما باید خود را در جهت پایان یافتن موفق و هرچه سریع‌تر مذاکرات - ترجیحا تا اول فوریه - سوق دهیم. اولیانوف در توییت دیگری خطاب با خبرنگار وال استریت ژورنال که‌ نوشته بود «روسیه به سیر زمانی پایان دادن مذاکرات تا ماه ژانویه یا اوایل فوریه ملحق شد»، عنوان کرد: بله این بازه زمانی (مدنظر) است اما ضرب‌الاجل نیست. ضرب‌الاجل‌های ساختگی مضر هستند. پیشرفت در مذاکرات وابسته به عوامل زیادی است و نمی‌تواند زودتر به طور دقیق محاسبه شوند. در این مرحله، اوایل فوریه بازه زمانی واقع‌گرایانه‌ای حساب می‌شود. تحولات مربوط به برجام حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین‌الملل با «آرمان ملی» به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید.

 ارزیابی شما از دور هشتم مذاکرات وین چیست؟
ایران دو سند را به عنوان متن پیشنهادهای خود به طرف‌های مذاکره کننده در برجام ارائه داده است و قرار است راجع به این دو سند بحث و مذاکره صورت بگیرد و طرف مقابل نقطه نظرهای خود را مطرح کند. طرف ایرانی هم مصر بر اجرای این دو سند است. به نظر می‌رسد با وجود اینکه متن این دو سند پیشنهادی ایران منتشر نشده است، نمی‌توان تحلیل دقیقی ارائه داد ولی آنطور که اعلام شده یکی از این دو سند به چگونگی لغو تحریم‌ها مربوط است و سند دیگر هم در مورد چگونگی بازگشت ایران به تعهدات خودش است. حالا به نظر می‌رسد که دو طرف مذاکره کننده یعنی ایران و 1+4 باید همچنان این گفت‌وگو‌ها را ادامه ‌دهند تا به یک سند مشترک برسند چراکه به هر حال قاعده این نوع مذاکرات در همه جا این است که دو طرف براساس یک سند مشترک شروع به مذاکره کنند و هنوز به سند مشترک دو طرف نرسیده‌اند. من امیدوارم که در این دور از مذاکرات، دو طرف به یک سند مشترک برسند تا حداقل کلیات را قبول کنند و پس از آن، مذاکرات در مورد جزئیات ادامه پیدا کند. 

 گویا فرانسوی‌ها موضع سخت‌تری اتخاذ کرده‌اند. فکر می‌کنید تا چه حد این تغییر موضع به انتخابات ریاست جمهوری فرانسه ارتباط دارد؟
به نظر من این تعبیر خیلی دقیق نیست. وزیر خارجه آلمان هم اظهارات خیلی تندی داشت، قبل‌تر از آن و خارج از چارچوب معمول مذاکرات، وزیر امور خارجه انگلیس صحبت کرد. اینکه بگوییم فرانسه مواضع تندتری دارد جمله دقیقی نیست، کلا اروپایی‌ها در این دور از مذاکرات نسبت به آمریکا مواضع تندتری اتخاذ می‌کنند. البته به دلیل اینکه آمریکا در روند مذاکرات نیست، شاید یکی از دلایلش همین باشد ولی به نظر می‌رسد تروئیکای اروپایی حاضر در مذاکرات وین مواضع تندی دارند و زیاده‌خواهی می‌کنند. در واقع مواضع حداکثری را مطرح می‌کنند تا شاید در طول مذاکرات دوطرف به یک حداقلی برسند. 

 تاثیر رژیم صهیونیستی بر روند مذاکرات چیست؟
به خوبی می‌دانید که رژیم صهیونیستی مخالف هرگونه توافق با ایران است و این در حالی است که آمریکای‌ها به دنبال توافقی هستند که از نگاه آنها برجام را کامل کند، چراکه به زعم آمریکایی‌ها، برجام ناقص است و می‌خواهند کاملش کنند. اینکه آمریکایی‌ها با رژیم صهیونیستی پیرامون پرونده هسته‌ای و مذاکرات برجامی تبادل نظر دارند به خاطر این است که رژیم صهیونیستی متحد استراتژیک آمریکا در خاورمیانه است و نارضایتی رژیم صهیونیستی از این توافق به دلیل لابی رژیم صهیونیستی در کنگره است که می‌تواند مشکلاتی در داخل آمریکا به وجود بیاورد. اما نباید فراموش کرد که نباید رژیم صهیونیستی را خیلی بزرگ کرد و آنقدر مهم فرض کرد که بتواند کارشکنی کند و تاثیرگذار باشد چنانکه در دوره اوباما مشاهده کردیم که به‌رغم همه تلاش‌های نتانیاهو برای به عدم حصول توافق اما توافق برجام حاصل شد چون هیات حاکمه آمریکا می‌خواست که این توافق به دست ‌آید. بنابراین درست است که مخالفت رژیم صهیونیستی نقش تاثیر‌گذار دارد و در این حد که در کنگره نفوذ دارد یا در سیاست خارجی آمریکا تاثیرگذار است ولی در این حدی نیست که آمریکا واقعا بخواهد که به توافق برسد و رژیم صهیونیستی مانع آن بشود. تاثیر‌گذاری رژیم صهیونیستی برداشت اشتباه است که متاسفانه در ایران طوری تبلیغ می‌شود تا زمانی که ما با رژیم صهیونیستی کنار نیاییم این مسأله حل شدنی نیست در حالی که این گونه نیست. به هر حال ایالات متحده آمریکا با رژیم صهیونیستی اتحاد استراتژیک دارد اما اختلافاتی هم نه تنها فقط راجع به ایران بلکه در مورد سایر موضوعات دیگر هم اختلاف داشتند. موضوعی که ایران درصدد تحقق آن است در پایان دادن به تحریم‌هایی تعریف می‌شود که در برجام پیش بینی شده است ولی آمریکا و اروپا تعهدات خود را اجرا نکردند، بنابراین ایران به دنبال اجرای تعهداتی است که در چارچوب برجام پذیرفته شده بود ولی اجرا نشده است. طرف ایرانی تعهدات خودش را اجرا کرد ولی وقتی به نتیجه نرسید طی پنج مرحله این تعهدات را کاهش داده و طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی هم همچنان دارد کاهش می‌دهد. حالا باید دید طرف آمریکایی می‌پذیرد به برجام بازگردد و تعهداتی را که اجرا نکرده است اجرا بکند یا نه، تا زمینه برای بازگشت ایران به اجرای تعهدات خودش فراهم بشود.

 روسیه در مورد اوکراین با اروپا درگیر است و از طرف دیگر در مذاکرات 1+4 حضور دارد. آیا بحران اوکراین می‌تواند در مواضع روسیه در مذاکرات برجام تاثیر بگذارد؟
سیاست یعنی همین کشورها در یک زمینه‌هایی با هم اشتراک نظر دارند و در یک زمینه‌هایی دچار اختلاف نظر می‌شوند. در دنیای سیاست دو کشوری را نمی‌توان یافت که در همه زمینه‌ها دارای توافق و اتحاد نظر باشند. اگر به یاد داشته باشید روسیه در سال‌های 1392 تا 1394 درگیری زیادی در موضوع سوریه داشت چنانکه موافق برکناری بشار اسد نبود و از باقی ماندن او در قدرت حمایت کرد چون نمی‌خواست که یک دولت آمریکایی در دمشق به قدرت برسد. روسیه در همان مقطع در مذاکرات برجام هم حضور داشت و توافق برجام حاصل شد. اگر در فضای مجازی یک جست‌وجوی ساده انجام بدهید متوجه خواهید شد که همان زمان عده‌ای مطرح می‌کردند که روس‌ها از پشت خنجر می‌زنند و چون اهمیت اوکراین برای روسیه زیادتر است به معامله بر سر سوریه خواهد پرداخت یعنی سوریه را می‌فروشد و اوکراین را می‌گیرد، در حالی که چنین نشد، برای اینکه منافع روسیه در شرق مدیترانه در بندر طرطوس از زمان شوروی بوده و ربطی به اسد نداشت و این موضوع که ذکر کردم، سابقه طولانی دارد.  الان هم اختلاف روسیه با اتحادیه اروپا بر سر اوکراین یک موضوع مهم است ولی به آن معنا نیست که چون آنجا درگیر است، مثلا روی موضوع ایران معامله می‌کند. روسیه بر اساس منافع خود عمل می‌کند، همچنانکه چین، اتحادیه اروپا و آمریکا و حتی ایران بر اساس منافع خودشان عمل می‌کنند. استثنا کردن روسیه اصلا درست نیست و در ضمن اگر منافع روسیه اقتضا کند، ممکن است در مورد ایران هم معامله کند اما قرائن و شواهد حاکی از این امر نیست که روسیه بر سر ایران معامله می‌کند تا اوکراین را بگیرد. دلیلش هم این است که موضوع اوکراین یک موضوع ریشه‌ای و اختلاف مبنایی روسیه با غرب است. روسیه مخالف گسترش ناتو در اوکراین است و به شدت به دنبال آن است که دولت متمایل به روسیه در کیف قدرت را داشته باشد نه دولت غربگرا.  اوکراین جایگاه راهبردی در سیاست خارجی روسیه دارد ولی تاثیر تعیین کننده در روند مسائل برجام ندارد. از نگاه روس‌ها مسأله برجام مسأله عدم اشاعه سلاح هسته‌ای است و این موضوع در جای خودش بحث عمده‌ای بوده که روس‌ها دنبال کردند. 

 به نظر شما آیا ضرورت دارد در صورت حصول توافق در مذاکرات وین به چاره اندیشی برای مقطعی پرداخته شود که آمریکا درصدد خروج مجدد از برجام باشد؟
یک بحث و ملاحظه مبنایی در مورد برجام و مذاکرات فعلی هسته‌ای در وین وجود دارد که آن هم این است اگر آمریکا توافق کرد و بعد زیر آن زد چه اقدامی باید انجام داد. عده‌ای می‌گویند آمریکا ممکن است توافق کند و به برجام برگردد اما پس از مدتی از آن خارج شود. در چنین شرایطی که در برجام حضور ندارد نمی‌تواند اقدام به فعال کردن مکانیسم ماشه کند. من به آن دسته از افراد که دارای چنین نظری هستند یادآور می‌شوم که توافقات بین‌المللی هیچ ضمانت اجرایی ندارد و ضمانت اجرایی توافقات بین‌المللی دوطرفه است یعنی مادامی که می‌خواهند، اجرا می‌کنند و مادامی نمی‌خواهند، اجرا نمی‌کنند. شما تجربه تاریخی ما را مشاهده کنید که قرارداد 1975 الجزایر بین ایران و عراق را مجلس هر دو کشور تصویب کردند ولی صدام به راحتی آن را پاره کرد و زیر پا گذاشت. در خود آمریکا هم سابقه ‌دارد توافق موشک‌های میان برد با روسیه را کنگره آمریکا تایید کرده بود اما ترامپ با یک دستور از این پیمان خارج شد (پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد هر دو کشور را ملزم به از بین بردن موشک‌های کروز و بالستیک زمینی با بُرد حدود 300 تا 3400 مایل می‌کند و در سال 1987 بین دو کشور آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی امضا شد) یا قبل‌تر در مورد پیمان ABM، که آن هم در مورد منع تولید و آزمایش موشک‌های ضد موشک بود که در دوره ریاست جمهوری بوش پسر آمریکا به‌طور رسمی در دسامبر 2001 اعلام کرد آن پیمان را ظرف شش ماه کنار می‌گذارد، که همین کار را هم انجام داد با اینکه هر دو مجلس کشورهای روسیه و آمریکا آن را تصویب کرده بود بنابراین اگر ما می‌خواهیم واقعا مطمئن باشیم که توافق ما با 1+5 یک توافق پایدار خواهد بود باید تلاش کنیم طوری توافق امضا شود که هر دوطرف به خودشان اجازه ندهند از پیمان خارج شوند، چراکه به هر دلیلی که بخواهند از برجام خارج شوند، نمی‌توان طبق قوانین بین‌الملل مانع آن شد. مثلا حقوقدانان پیشنهاد می‌کنند در بخشی از توافقات گنجانده شود که اگر یکی از طرفین بخواهد از پیمان خارج شود، طرف مقابل حق انجام یکسری از اقدامات را داشته باشد یعنی از قبل بداند اگر از توافق خارج شود طرف مقابل اقداماتی را که از قبل مشخص شده را انجام خواهد داد. آن اقدامات باید طوری باشد طرفی را که قصد خروج دارد به تجدیدنظر وادار کند. یعنی به قدری نقش بازدارنده داشته باشد که به خودش اجازه ندهد که چنین تصمیمی اتخاذ و اجرا کند. مهم این است که از قبل برای آن پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته باشد. در این زمینه به نظر من آمریکا بر اساس منافع خودش عمل می‌کند و ما باید در توافق به یک نحوی پیش‌بینی کرده باشیم که اگر خارج شد ما چه اقداماتی را انجام بدهیم که به نظرم این امر شدنی است.